وظیفه عمومی

وظیفه عمومی

قانون خدمت وظيفه عمومي مصوب 1363/07/29با اصلاحات و الحاقات بعدي

‌فصل اول: كليات

‌ماده 1 – دفاع از استقلال و تماميت ارضي و نظام جمهوري اسلامي ايران و جان و مال و ناموس مردم وظيفه ديني و ملي هر فرد ايراني است و در‌ اجراي اين وظيفه كليه اتباع ذكور دولت جمهوري اسلامي ايران مكلف به انجام خدمت وظيفه عمومي برابر مقررات اين قانون مي‌ باشند و هيچ فرد‌ مشمول خدمت وظيفه عمومي را جز در موارد مصرحه در اين قانون نمي‌ توان از خدمت معاف كرد.

تبصره 1 – با توجه با اصل 151 قانون اساسي واحد بسيج مستضعفين سپاه پاسداران انقلاب اسلامي موظف است در اسرع وقت امكانات آموزش‌ نظامي اتباع اناث دولت جمهوري اسلامي ايران را با رعايت كليه موازين شرعي فراهم نمايد. اين آموزش براي اناث الزامي نيست.

تبصره 2 (اصلاحي 03ˏ08ˏ1366)– وزارت آموزش و پرورش موظف است با همكاري نيروهاي مسلح آموزشهايي را كه زمينه ساز آمادگي دفاعي است طبق موازين اسلامي‌ در برنامه‌ هاي آموزشي مقاطع تحصيلي راهنمايي و دبيرستان پيش بيني نمايد. اين آموزش براي دختران تنها در زمينه‌ هاي دفاع غير نظامي خواهد بود.

ماده 1 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در اين قانون عبارت اختصاري به شرح زير جايگزين عناوين كامل آنها ميگردد:

1 ـ فرماندهي كل به جاي مقام معظم فرماندهي كل قوا 2 ـ ستاد كل به جاي ستاد كل نيروهاي مسلح 3 ـ نيروهاي مسلح به جاي ستاد كل نيروهاي مسلح، ارتش جمهوري اسلامي ايران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران و سازمانهاي وابسته، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و سازمانهاي تابعه

4 ـ ارتش به جاي ارتش جمهوري اسلامي ايران 5 ـ سپاه به جاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي 6 ـ وزارت دفاع به جاي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح

7 ـ وزارت علوم به جاي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري

8 ـ وزارت بهداشت به جاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

9 ـ سازمان به جاي سازمان وظيفه عمومي

10 ـ كاركنان وظيفه به جاي افسران وظيفه، درجه داران وظيفه و سربازان عادي وظيفه

ماده 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ هر فرد ذكور ايراني در ماهي كه طي آن ماه به سن هجده سال تمام مي‌ رسد مشمول مقررات خدمت وظيفه عمومي است.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمول كسي است كه در شمول قانون خدمت وظيفه عمومي قرار گيرد.

ماده 3 – سن مشمولان و افراد تحت تكفل از لحاظ خدمت وظيفه و يا معافيت از آن تابع مندرجات اوليه اولين شناسنامه بوده و هر گونه تغييري كه‌ بعداً به عمل آمده باشد از لحاظ وظيفه عمومي معتبر نخواهد بود.

تبصره (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ تغيير سن بر مبناء ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلي و جلوگيري از تزلزل آنها مصوب 2 / 11 / 1367، فقط درباره خود مشمولين معتبر است.

ماده 4 – خدمت وظيفه عمومي 30 سال است و مراحل آن براي كليه مشمولان به شرح زير است:

الف (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مدت خدمت دوره ضرورت (24) ماه است و در صورتي ‌كه مشمولان مازاد و يا كمتر از تعداد مورد نياز باشد ستاد كل با كسب اجازه از فرماندهي ‌كل آن را به كمتر يا بيشتر از مدت دوره ضرورت تغيير مي ‌دهد.

ب – دوره احتياط 8 سال.

ج – دوره ذخيره اول 10 سال.

د – دوره ذخيره دوم 10 سال.

‌تبصره 1 – تاريخ شروع و پايان خدمت در مراحل احتياط و ذخيره از تاريخ پايان خدمت دوره ضرورت محاسبه مي‌ گردد و در هر حال تاريخ خاتمه‌ آن از سن 50 سالگي تجاوز نخواهد كرد.

‌تبصره 2 – در مواقع ضرورت و بسيج همگاني ممكن است افراد مشمول اين قانون تا سن شصت‌ سالگي نيز احضار شوند.

تبصره 3 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)– مفاد بند الف اين ماده نسبت به مشمولاني مجري است كه از اول فروردين ماه سال 1363 به خدمت اعزام شوند.

ماده 5 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه مشمولين قادر به خدمت و بلامانع، به خدمت دوره ضرورت اعزام مي‌ شوند و پس از فرا گرفتن آموزشهاي نظامي لازم در ابتداء خدمت، بقيه خدمت دوره ضرورت را انجام مي‌ دهند.

تعيين ترتيب تقدم و سهميه‌ بندي مشمولين وظيفه بين هر يك از نيروهاي مسلح، توسط ستاد كل با تصويب فرماندهي كل صورت مي‌ گيرد.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نحوه تأمين سهميه هر يك از نيروهاي مسلح از مشمولين هر دوره، به وسيله كميسـيوني انجام مي‌ شود كه از نمايندگان نيروهاي مزبور به رياست رئيس سازمان تشكيل ميگردد.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ سپاه مي تواند مشمولين مورد نياز خود را در هر دوره طبق ضوابط خاص پذيرش سپاه، از بين بسيجيان داراي برگه اعزام به خدمت به ميزان سهميه اي كه ستاد كل تعيين ميكند، انتخاب نموده و قبل از تاريخ اعزام آنان فهرست اسامي آنها را به واحدهاي تابعه سازمان اعلام نمايد. اين مشمولين براي انجام خدمت وظيفه عمومي در اختيار سپاه قرار مي‌ گيرند.

تبصره 3 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح ميتوانند مشمولين متخصص مورد نياز خود را در سطح كارشناس و بالاتر به ميزان سهميه اي كه ستاد كل تعيين ميكند به عنوان مشمول خاص از ستاد كل درخواست نمايند.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين وظيفه از تاريخ اعزام از سوي واحدهاي وظيفه عمومي ناجا به عنوان كاركنان وظيفه يگان تعيين‌ شده، محسوب مي شوند.

ماده 6 – قانون خدمت نيروي انساني، درماني و بهداشتي مصوب 58.9.24 شوراي انقلاب و الحاقيه‌ ها و اصلاحيه‌ هاي بعدي آن ابقاء و مشمولين‌ مذكور در آن قانون پس از طي دوره آموزش مقدماتي نظامي بعد از تأمين نيازمنديهاي نيروهاي مسلح ادامه خدمت را تا 5 سال در وزارت بهداري انجام‌ مي‌ دهند.

ماده 7 – قانون معافيت فارغ‌ التحصيلان مراكز تربيت معلم از خدمت وظيفه عمومي مصوب 27 /2 /58 شوراي انقلاب ابقاء و مشمولين مذكور در آن‌ قانون پس از طي دوره آموزش مقدماتي نظامي بقيه خدمت مقرر در آن قانون را در آموزش و پرورش انجام خواهند داد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است فارغ التحصيلان تربيت معلم در مراكز آموزشي، از طريق سازمان آنان را به مراكز آموزشي نظامي براي طي دوره آموزش رزم مقدماتي اعزام نمايد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت موظف است همه ساله اعتبارات لازم را براي آموزشهاي فوق در اختيار سپاه قرار دهد.

ماده 8 (اصلاحي 03ˏ04ˏ1376)– از تاريخ تصويب اين قانون به سازمان هواپيمائي كشوري و دانشكده تكنولوژي هواپيمائي كشوري اجازه داده مي‌ شود از بين فارغ‌ التحصيلان‌ مشمول اين دانشكده و مركز آموزش فنون هوايي و همچنين فارغ‌ التحصيلان مشمول رشته‌ هاي هوا فضا،

الكترونيك و مهندسي هواپيما كه در ساير‌ دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي برابر ضوابط وزارت فرهنگ و آموزش عالي مشغول تحصيل مي‌ باشند داوطلبان واجد شرايط را استخدام نمايند.‌

مشمولان مذكور پس از گذراندن آموزش نظامي مربوطه و ايفاي تعهد ده سال خدمت از انجام خدمت دورة ضرورت معاف خواهند بود.

ماده 9 (اصلاحي 03ˏ08ˏ1366)– دانشجويان دوره چهار ساله آموزشي شركت كشتيراني جمهوري اسلامي ايران به شرط سپردن تعهد و انجام 10 سال خدمت در اين شركت‌ پس از طي دوره آموزش مقدماتي و تخصصي در نيروي دريايي و بر روي عرشه ناوهاي نيروي دريايي از انجام بقيه خدمت دوره ضرورت معاف‌ خواهند بود.

ماده 10 – انجام امور زير در مورد مشمولين وظيفه عمومي مستلزم ارائه مدرك دال بر رسيدگي به وضع مشموليت آنان از اداره وظيفه عمومي‌ مي‌ باشد و فتوكپي مدرك ارائه شده از جمله منضمات ضروري پرونده متشكله مي‌ باشد:

الف – شركت در آزمايشات رانندگي و اخذ گواهينامه.

ب (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- دريافت هر گونه وام و كمكهاي كشاورزي و صنعتي و دامداري و مسكن از طريق بانكها و وزارتخانه‌ ها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت و‌ نهادهاي قانوني.

ج – كانديدا شدن جهت انتخابات مجلس شوراي اسلامي و ساير شورا و انجمنهاي قانوني.

‌د – تحويل اصل گواهينامه يا پايان‌ نامه دوره‌ هاي تحصيلي ديپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.

ه – صدور پروانه كسب و اجازه اشتغال و عضويت در شركتهاي تعاوني.

و (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- ثبت هر گونه نقل و انتقال غيرقهري اموال به طور مستقيم و غير مستقيم در دفاتر اسناد رسمي.

ز – دريافت مستمري از سازمانهاي دولتي و وابسته و نهادهاي قانوني.

ح – استخدام به هر صورت (‌رسمي، پيماني، روزمزد و خريد خدمت) در وزارتخانه‌ ها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت و نهادهاي قانوني و‌ شركتهاي دولتي.

‌تبصره 1 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- در مواردي كه ضرورت يا حرج ايجاب كند كه معاملات مشمول ثبت گردد، مانند اموال مشترك كه عدم ثبت اموال مشمول موجب زيان‌ مالي بر شركاء ديگر گردد، ثبت اموال مشمول بلامانع است. تشخيص موضوع به عهده محاكم صالحه است.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)– ساير اموري كه در ديگر قوانين منوط به روشن شدن وضعيت خدمتي مشمول مي‌ باشد، به قوت خود باقي است.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ ارزش و اعتبار مدارك دال بر رسيدگي به وضعيت مشمول از لحاظ انجام قسمتي يا تمام امور موضوع اين ماده مطابق آيين ‌نامه اجرائي مندرج در ماده (51) تعيين مي‌ شود.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ متخلفين از مقررات اين ماده به محاكم قضائي معرفي مي‌ شوند، مجازات اينگونه افراد براي بار اول پرداخت هزينه سالانه يك سرباز طبق قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامي دولت است و بار دوم علاوه بر جريمه فوق، سه ماه انفصال از خدمت و براي بار سوم و بالاتر انفصال از خدمات دولتي است.

‌ماده 11 – در زمان جنگ و بسيج همگاني در صورت لزوم كساني كه به علتي در زمان صلح از معافيت خدمت دوره ضرورت استفاده نموده‌ اند، نيز‌ به خدمت احضار و از حقوق و مزاياي مشمولين دوره احتياط هم طبقه خود استفاده خواهند نمود.

‌ماده 12 – كارگران و مستخدمين مؤسسات دولتي و نهادهاي قانوني و سازمانهاي وابسته به دولت كه خدمت دوره وظيفه عمومي را انجام ميدهند‌ پس از پايان خدمت مجدداً به كار اوليه خود اشتغال خواهند يافت و كارفرما يا مسئولين مربوطه مكلفند آنان را به كار اوليه خود بگمارند.

‌تبصره 1 – در مورد مؤسسات خصوصي كارفرما يا مسئولين مربوطه در صورتي مكلفند آنان را به كار اوليه خود بگمارند كه در قرارداد استخدام اين‌ مسأله شرط شده باشد.

‌تبصره 2 – آيين‌ نامه اجرايي اين ماده توسط وزارتين كشور و كار و امور اجتماعي و سازمان امور اداري و استخدامي كشور تهيه و به تصويب هيأت‌ وزيران خواهد رسيد.

ماده 13 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)– افرادي كه اعم از مشمول و غيرمشمول با طي دوره دانشكده‌ ها و آموزشگاههاي نظامي و انتظامي براي خدمت در كادر ثابت استخدام شوند مدت تحصيل آنها‌ جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصيل از دو سال كمتر باشد، از دوره خدمت آنان به نسبت كسري خدمت تا دو سال جزء‌ خدمت دوره ضرورت محسوب مي‌ شود.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ آن عده از محصلين مراكز آموزش كادر ثابت نيروهاي مسلح كه قبل از پايان دوره آموزش مستعفي يا اخراج شوند، فقط از طي دوره آموزش نظامي معاف مي‌ شوند، لكن بايد خدمت دوره ضرورت را انجام دهند.

در صورتيكه محصلين به علت بيماري يا عدم صلاحيت كه ناشي‌از اعمال ارادي آنان نباشد بركنار گردند، مدت تحصيل جزء خدمت دوره ضرورت آنان محسوب مي‌ شود.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ افسران و درجه داران نيروهاي مسلح، در صورتيكه قبل از نيل به درجه به موجب مقررات استخدامي مربوط از خدمت مستعفي يا اخراج شوند، فقط از طي دوره آموزش نظامي معاف مي‌ شوند لكن بايد خدمت دوره ضرورت را انجام دهند و اگر بعد از پايان دوره آموزش از خدمت مستعفي يا اخراج گردند و خدمت آنان از مدت دوره ضرورت كمتر باشد بقيه دوره ضرورت را انجام مي‌ دهند.

ماده 14 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ آن دسته از مشمولين و كاركنان وظيفه‌ اي كه به عنوان پايور اعم از نظامي و كارمند به استخدام نيروهاي مسلح در ميآيند با انجام ششسال خدمت پس از فراغت از تحصيل يا اتمام دوره آموزشي از انجام خدمت دوره ضرورت معاف ميگردند.

چنانچه قبل از خاتمه ششسال از خدمت رها گردند، در صورتيكه مشمول معافيتهاي قانوني نبـاشند، به نسبت هر چـهار ماه خدمت يك ماه از خدمت دوره ضرورت آنان كسر مي‌ شود.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مدت خدمت انجام شده كاركنان وظيفه كه در اجراي اين ماده به عنوان كارمند رسمي استخدام مي شوند به همان ميزان از مدت تعهد موضوع اين ماده كسر مي شود.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه كارمندان مذكور پس از اتمام شش سال تعهد خدمتي به هر عنوان از خدمت رها شوند از كارت پايان خدمت دوره ضرورت برخوردار مي گردند.

تبصره 3 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ در مناطق بد آب و هوا، مناطق مرزي و مناطق محروم كه با تشخيص ستاد كل تعيين مي‌ شود مدت مذكور در اين ماده به پنج سال تغيير مييابد.

ماده 15 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين و كاركنان وظيفه داوطلبي كه با داشتن حداقل گواهينامه پنجم ابتدائي و سپردن پنج سال تعهد خدمت نظامي يا شش سال تعهد خدمت كارمندي، به صورت پيماني در نيروهاي مسلح استخدام مي شوند، خدمت آنان به منزله انجام خدمت دوره ضرورت تلقي مي شود و پس از پايان تعهد از كارت پايان خدمت برخوردار ميگردند.

در صورتي كه قبل از خاتمه تعهد از خدمت مستعفي يا بركنار گردند، چنانچه مشمول معافيتهاي قانوني نباشند، خدمت دوره ضرورت به نسبت چهار ماه خدمت يك ماه از خدمت دوره ضرورت آنان محسوب مي‌ شود.

و بقيه خدمت دوره ضرورت را برابر قانون انجام مي‌ دهند، مگر اين كه علت رهايي، بيماري يا عدم صلاحيت ناشي از اعمال غير ارادي آنان به تشخيص هيأت بدوي سازمان مربوط باشد كه در اينصورت مدت تعهد انجام شده به نسبت از مدت خدمت دوره ضرورت كسر ميگردد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ طي دوره آموزش نظامي براي كليه كارمندان اعم از رسمي و پيماني الزامي است.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مدت تعهد پيماني دارندگان مدرك كارشناسي (ليسانس) و بالاتر يك‌ سال كمتر است.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ ميزان سهميه كاركنان پيماني هر يك از نيروهاي مسلح از سوي ستاد كل تعيين و ابلاغ مي گردد.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه مشمولِ مستعفي بيش از نيمي از مدت تعهد خود را سپري كرده باشد براي ادامه خدمت دوره ضرورت نيازي به طي دوره آموزش مجدد ندارد و به ازاء هر سال خدمت چهارماه از مدت خدمت ضرورت او كسر مي‌ شود.

‌ماده 16 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- كليه مشمولاني كه وارد خدمت دوره ضرورت مي‌ شوند طبق آيين نامه انضباطي نيروهاي مسلح نسبت به انقلاب اسلامي و نظام‌ جمهوري اسلامي و قانون اساسي و مقام رهبري (‌فرماندهي كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران) سوگند وفاداري ياد خواهند كرد.

فصل دوم: احضار براي دوره ضرورت

‌ماده 17 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- در مواقع ضروري ممكن است بنا به مقتضيات يا پيشنهاد شوراي عالي دفاع و فرمان فرماندهي كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي‌ايران (‌مقام رهبري) مشمولين وظيفه عمومي دوره ضرورت بيش از دو سال به خدمت ادامه و يا قبل از خاتمه دو سال از خدمت مرخص شوند كه در‌صورت اول به ميزان دو برابر خدمت اضاف از ادوار خدمت آنان در دوره‌هاي احتياط و ذخيره كسر مي‌ شود.

‌ماده 18 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- به وضع مشمولان خدمت وظيفه عمومي يك سال قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت يعني در سالي كه مشمولان در آن سال وارد سن 19 سالگي مي‌ شوند رسيدگي خواهد شد.

ماده 19 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ كساني كه به سن هجده سال تمام ميرسند، پس از انتشار آگهي ‌احضار، موظفند ظرف شش ماه خود را به سازمان معرفي نمايند و سازمان مكلف است، حداكثر ظرف ششماه تكليف مشمولين وظيفه را تعيين نمايد و آنها را به خدمت اعزام يا برابر مقررات از خدمت دوره ضرورت معاف كند.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولان مقيم خارج از كشور، بايد به نمايندگي كنسولي يا سياسي دولت جمهوري اسلامي ايران در كشور محل اقامت خود و در صورت نبود آن، به نزديكترين نمايندگي كنسولي يا سياسي دولت جمهوري اسلامي ايران مراجعه نمايند.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آن دسته از مشموليني كه جهت اعزام به خدمت معاذير دارند و نميتوانند در موعد مقرر به خدمت اعزام شوند، اعزام آنان حداكثر تا يك سال بر اساس دستورالعملي كه به پيشنهاد سازمان و تأييد ستاد كل تهيه مي‌ شود به تعويق مي‌ افتد.

ماده 20 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ سازمان ثبت احوال كشور مكلف است صورت اسامي متولدين ذكور شهرستانها و بخشهايي را كه در سال بعد بايد به وضع مشموليت آنها رسيدگي شود به تفكيك هر ماهه به سازمان وظيفه عمومي تسليم كند.

فصل سوم: رسيدگي

‌ماده 21 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- حوزه‌ هاي وظيفه عمومي تهران و مراجعي كه در هر يك از مراكز شهرستانها و بخشها مسئول رسيدگي به امور وظيفه عمومي محل‌ مي‌ باشند زير نظر نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران انجام وظيفه خواهند نمود.

‌تبصره 1 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- رييس اداره وظيفه عمومي از نظر سازماني معاون فرمانده ژاندارمري كل در امر وظيفه عمومي بوده و بنا به پيشنهاد فرمانده ژاندارمري‌ جمهوري اسلامي ايران و تصويب وزير كشور تعيين مي‌ گردد.

تبصره (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)– رييس اداره وظيفه عمومي موظف است كليه دستورالعمل‌ ها و بخشنامه‌ ها و اطلاعيه‌ هايي را كه به نحوي به نيروهاي نظامي و انتظامي‌ و مراجع قضايي مرتبط باشند و امور اجرايي مربوطه را در شورايي كه با شركت نمايندگان وزارت كشور، نيروهاي مسلح و يك داديار‌ به نمايندگي ديوان عالي كشور زير نظر رئيس سازمان وظيفه عمومي تشكيل مي‌ شود، هماهنگ نمايد.

‌ماده 22 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- نمايندگان كنسولي دولت جمهوري اسلامي ايران در كشورهاي خارج از مسئول اجراي مقررات قانون وظيفه عمومي نسبت به مشمولان‌ مقيم حوزه‌ هاي مأموريت خود مي‌ باشند و موظفند به وضع مشموليت آنان رسيدگي كرده و نتيجه اقدامات را از طريق وزارت امور خارجه به سازمان اعلام دارند.

ماده 23 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)– مشمولاني كه براي ادامه تحصيل به خارج از كشور مسافرت مي‌ كنند پس از ترك تحصيل يا فراغ از تحصيل همچنين مشمولاني كه پس از‌احضار به خدمت طبق آيين‌ نامه اجرايي اين قانون به طور موقت به خارج از كشور مسافرت مي‌ كنند در پايان مدت تعيين شده بايد جهت رسيدگي به‌وضع مشموليتشان خود را به سازمانهاي وظيفه عمومي داخل كشور معرفي كنند.

‌ماده 24 – به وضع مشمولاني كه ادعاي تكفل نمايند در مراكز شهرستانها و بخشها توسط هيأتي مركب از اشخاص زير رسيدگي مي‌ شود:

الف – بخشدار محل يا نماينده او.

ب – رييس سازمان وظيفه عمومي محل يا نماينده او.

ج – نماينده دادستان شهرستان و در صورت نبودن دادسرا و وجود دادگاه صلح، نماينده دادگاه.

‌د – نماينده سپاه پاسداران محل.

ه – يك نفر از نمايندگان شوراي اسلامي شهرستان يا شوراي اسلامي بخش يا شهر به معرفي شوراي مربوطه.

‌ماده 25 – در صورتي كه مشمول يا افرادي از بستگان او كه مدعي كفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمايند كه حقي از آنان تضييع شده‌ است همچنين هر يك از اعضاي هيأت رسيدگي و يا فرمانده رده سازماني بالابر و يا رييس اداره وظيفه عمومي مي‌ توانند با ذكر دليل موجه به رأي‌ صادره از هيأت رسيدگي اعتراض نمايند.

و پرونده مشمول در هيأت رسيدگي تجديد نظر مطرح و رأي هيأت مزبور به استثناي موارد منطبق با ماده 29‌ اين قانون قطعي و غير قابل اعتراض است.

اعتراض به رأي سربازي مانع اعزام مشمول به خدمت وظيفه نمي‌ باشد.

‌ماده 26 – هيأت رسيدگي تجديدنظر در سازمان وظيفه عمومي تهران و مراكز هنگها و گردانهاي مستقل ژاندارمري با شركت اشخاص زير تشكيل‌ مي‌ شود:

الف – فرماندار يا معاون او.

ب – در سازمان وظيفه عمومي تهران رييس سازمان يا جانشين او، در هنگ‌ ها و گردانهاي مستقل ژاندارمري فرمانده هنگ يا گردان مستقل يا معاون‌ آنها.

ج – دادستان شهرستان يا يكي از دادياران.

‌د – فرمانده سپاه شهرستان يا قائم مقام وي.

ه – يك نفر به انتخاب شوراي اسلامي شهرستان مربوطه.

ماده 27 – در مورد مواد 24 و 26 تشكيل جلسات با دو سوم اعضاء و تصويب با اكثريت مطلق آراء اعضاء خواهد بود.

‌ماده 28 – در صورتي كه حداكثر طرف 5 سال از تاريخ صدور رأي هيأت تجديد نظر معلوم شود كه نظر هيأت رسيدگي تجديد نظر منطبق با اصول و‌ قوانين جاري نبوده و اهميت آن به حدي باشد كه در وضع مشمول مؤثر باشد پرونده به وسيله رييس اداره وظيفه عمومي به يكي از هيأت‌ هاي رسيدگي‌ تجديد نظر ارجاع خواهد شد و نظر اين هيأت قطعي و لازم‌ الاجرا است.

‌ماده 29 – در صورتي كه در حين انجام خدمت دوره ضرورت مشمول يا يكي از كسان تحت تكفل او ادعاي كفالت كند فرماندهان و رؤساي مربوطه‌ مكلفند مراتب را به حوزه‌ هاي وظيفه عمومي يا گروهانهاي اعزام‌ كننده مشاراليه اعلام دارند كه در اسرع وقت وضع مشمول در هيأت رسيدگي مطرح و‌ تصميم مقتضي اتخاذ شود.

‌ماده 30 – به ادعاي كفالت مشمولاني رسيدگي مي‌ شود كه غيبت نداشته باشند مگر اين كه در موقع احضار و در طول مدت غيبت و حين رسيدگي‌ حائز شروط معافيت كفالت بوده باشند كه در اين صورت اين قبيل مشمولان از معافيت كفالت استفاده خواهند كرد (‌با در نظر گرفتن ماده 55).

تبصره (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ رئيس سازمان يا نماينده او در صورتي كه دلايل و مدارك مثبتهاي مبني ‌بر معافيت از خدمت در پرونده موجود باشد، ميتواند براي حداكثر يك‌ سال دستور عدم اعزام مشمول را صادر نمايد و يا در صورت غيبت موجه وي، دستور رسيدگي صادر كند.

‌فصل چهارم: معافيتها

بخش اول – معافيت تحصيلي

ماده 31 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ دانش‌ آموزان مدارس و دانشجويان مراكز آموزش عالي وابسته به وزارت آموزش و پرورش و يا مورد تأييد آن وزارت و دانشجويان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي دولتي يا غيردولتي داخلي و خارجي مورد تأييد وزارتخانه‌ هاي علوم و بهداشت و طلاب حوزه هاي ‌علميه كه در حين تحصيل به سن مشموليت رسيده و يا ميرسند،

تا زماني كه به تحصيلات خود ادامه مي‌ دهند، از اعزام به خدمت دوره ضرورت معاف مي‌ باشند.

با توجه به اطلاق كلمه دانشجويان در مواد 31 و 33 و همچنين عبارت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي در ماده 31، معافيت‌ تحصيلي موضوع اين قانون شامل كليه دانشجوياني است كه در هر يك از دانشگاههاي كشور «‌از جمله دانشگاه پيام نور» مشغول تحصيل مي‌باشند ‌البته رعايت زمان متناسب با تعداد واحدهاي درسي هر مقطع دانشگاهي بر حسب نظر وزارت فرهنگ و آموزش عالي براي كليه دانشگاهها الزامي‌است.

تبصره 1(منسوخه 18ˏ03ˏ1376)– به آن دسته از دانش‌ آموزان فارغ ‌التحصيل داخل يا خارج كه برابر ضوابط وزارت آموزش و پرورش ديپلم شناخته شوند و براي تحصيل در‌ مؤسسات آموزش عالي داخل يا خارج كشور ملزم به طي دوره پيش دانشگاهي باشند معافيت تحصيلي تعلق مي‌ گيرد.

تبصره 2 (منسوخه 18ˏ03ˏ1376)– مشمولان فارغ ‌التحصيل ديپلم نظام جديد خرداد يا شهريور ماه هر سال در مهرماه همان سال يا در زمان شروع دومين دوره پيش دانشگاهي‌ پس از اخذ ديپلم و مشمولان فارغ‌ التحصيل دي ماه، در مهرماه سال بعد يا در زمان شروع دومين دوره پيش دانشگاهي پس از اخذ ديپلم، مي‌ توانند در‌ دوره پيش دانشگاهي مشغول به تحصيل شوند.

فواصل زماني ايجاد شده تا زمان اتمام دوره پيش دانشگاهي جزو ايام تحصيل محسوب شده و مشمول معافيت تحصيلي مي‌ شود. حكم اين قانون تا‌ تصويب قانون نظام جديد آموزشي معتبر خواهد بود.

‌تبصره 3 (منسوخه 30ˏ02ˏ1377)- مشمولان فارغ‌ التحصيل ديپلم نظام قديم و جديد كه با داشتن برگ آماده به خدمت يا برگ معافيت موقت از خدمت دوره ضرورت در آزمون ‌پيش‌ دانشگاهي يا يكي از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي داخل كشور قبول مي‌ شوند تا زماني كه به تحصيل اشتغال دارند مي‌ توانند از معافيت ‌تحصيلي استفاده نمايند.

پذيرفته‌ شدگاني كه در حال انجام خدمت وظيفه دوره ضرورت مي‌ باشند در زمان صلح در صورت ثبت‌ نام و اشتغال به تحصيل‌ فوراً ترخيص خواهند شد. استفاده از معافيت تحصيلي و امكان ترخيص در تمامي موارد فوق منوط به عدم غيبت غيرموجه است و اين حق فقط يكبار‌ اعطاء خواهد شد.

‌ماده 32 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- طلاب علوم ديني كه قبل از رسيدن به سن مشموليت و يا اعزام هم طبقه خود طبق ضوابط شوراي مديريت مركز مديريت حوزه هاي علميه يا نمايندگان رسمي آن و يا با مجوز رسمي شوراي ‌عالي حوزه‌هاي علميه در شهرستانها به تحصيل اشتغال ورزيده در مدت تحصيل مي‌ توانند از مزاياي ماده 31 قانون استفاده كنند ارزشيابي ميزان تحصيل با شوراي‌ مديريت و يا نماينده آن خواهد بود.

‌تبصره – مشمولان ديپلمه كه دوره سطح و يا حداقل 6 سال دوره خارج را گذرانده باشند به ترتيب همانند مشمولان ليسانس و دكتر خواهند بود و‌ چنانچه بدون ديپلم دوره‌ هاي مذكور را گذرانده باشند همانند مشمولان فوق ديپلم و فوق ليسانس مي‌ باشند و در هر صورت طلابي كه به درجه اجتهاد‌ نايل گردند همانند مشمولين دكترا مي‌ باشند.

ماده 33 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ صدور معافيت تحصيلي دانش‌آموزان، دانشجويان و طلاب علوم ديني، موكول به ارائه گواهي اشتغال به تحصيل آنان از طريق مراجع ذي ‌ربط است و مدت اعتبار آن تا يك سال پس از صدور گواهي پايان تحصيلات در هر مقطع مي باشد.

با توجه به اطلاق كلمه دانشجويان در مواد 31 و 33 و همچنين عبارت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي در ماده 31، معافيت‌ تحصيلي موضوع اين قانون شامل كليه دانشجوياني است كه در هر يك از دانشگاههاي كشور «‌از جمله دانشگاه پيام نور» مشغول تحصيل مي‌باشند ‌البته رعايت زمان متناسب با تعداد واحدهاي درسي هر مقطع دانشگاهي بر حسب نظر وزارت فرهنگ و آموزش عالي براي كليه دانشگاهها الزامي‌است.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ حداكثر معافيت تحصيلي براي دانش‌ آموزان تا سن بيست سال تمام و در هر يك از مقاطع تحصيلي كارداني دو و نيم سال، كارشناسي ناپيوسته و كارشناسي ارشد ناپيوسته سه سال، كارشناسي پيوسته پنج سال و كارشناسي ارشد پيوسته شش سال، دكتراي پزشكي پيوسته هشت سال و دكتراي تخصصي شش سال است.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در مواقع ضروري با تشخيص و اعلام كميسيون موارد خاص دانشگاههاي مربوط حداكثر يك سال به مدت فوق اضافه مي‌ شود.

ماده 34 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ دانش‌ آموزان و دانشجويان و طلاب علوم ديني مشمول، در صورت ترك تحصيل، اخراج، انصراف يا فراغت از تحصيل، بايد براي خدمت دوره ضرورت خود را معرفي نمايند. مقامات مسؤول مكلفند صورت اسامي اين قبيل مشمولين را با ذكر مشخصات كامل و نشاني و رشته تحصيلي به طور انفرادي، بدون تأخير به سازمان محل ارسال دارند.

تبصره 1 (اصلاحي 08ˏ08ˏ1373)ـ مهلت معرفي مشمولين مذكور حداكثر يك سال پس‌ از تاريخ انصراف، ترك تحصيل و اخراج و فراغت از تحصيل است.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشموليني كه با داشتن معافيت تحصيلي در خارج از كشور تحصيل مي‌ كنند، پس از ترك تحصيل يا اخراج يا انصراف يا فراغت از تحصيل، موظفند براي رسيدگي به وضع مشموليت خود حداكثر ظرف يك سال خود را به نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور معرفي نمايند.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ متخلفين از اجراء اين ماده براي بار اول به توبيخ كتبي و درج در پرونده و براي بار دوم علاوه بر توبيخ كتبي به يك ماه انفصال از خدمت و براي بار سوم به دو ماه انفصال از خدمت محكوم مي‌ شوند.

ماده 35 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)– مشمولين ديپلم كه حداكثر يك سال پس از فراغت از تحصيل در يكي از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي داخل كشور كه مورد تأييد وزارتخانه‌ هاي علوم و بهداشت ميباشند پذيرفته شوند تا زمانيكه وفق تبصره (1) ماده (33) به تحصيل اشتغال دارند، مي‌ توانند مشروط به اينكه داراي غيبت غيرموجه نباشند از معافيت تحصيلي استفاده نمايند. اين معافيت براي هر مقطع فقط يك بار داده مي شود.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ معافيت تحصيلي دانشجويان انصرافي در طول مدت تحصيل فقط يك بار قابل تمديد است.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ ترخيص كاركنان وظيفه بدون غيبت اوليه در حين خدمت جهت ادامه تحصيل در مقاطع كار شناسي و بالاتر به جز در زمانهاي ‌اضطراري و جنگ بلامانع ‌است.

ماده 36 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين داراي مدرك كارشناسي و بالاتر و معادل آن در حوزه‌ هاي علميه علاقمند به تحصيل درخارج از كشور در صورتيكه از نظر مقررات اين قانون و وزارتخانه هاي علوم و بهداشت، حائز شرايط ادامه تحصيل در خارج از كشور باشند و دانشگاهها و رشته‌ هاي آنها مورد تأييد وزارتخانه‌ هاي فوق باشد، مي توانند با سپردن تضمين‌ هاي لازم با استفاده از مقررات اين قانون براي تحصيل به خارج از كشور مسافرت نمايند.

ماده 37 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ ايرانيان مقيم خارج از كشور، فرزندان مأمورين ثابت دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور و همچنين كساني كه قانوناً تحت كفالت، يا ولايت قانوني آنها مي ‌باشند،

چنانچه در حين تحصيل در مدارس ايراني مستقر در خارج از كشور و يا مؤسسات آموزشي كشورهاي خارج مورد تأييد آموزش و پرورش و طلاب حوزه‌هاي علميه مورد تأييد شوراي ‌عالي حوزه‌ هاي علميه به سن مشموليت برسند از معافيت تحصيلي بهره مند مي گردند.

و ادامه تحـصيل آنان تا سقف يك سال پس از فراغت از تحصيل در دانشگاهها و مراكز آموزش عالي خارج از كشوركه مورد تأييد وزارتخانه‌ هاي علوم يا بهداشت هستند بلامانع مي باشد.

‌تبصره (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- فرزندان ايرانيان مقيم خارج از كشور و فرزندان مأمورين ثابت دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور همچنين كساني كه قانوناً‌ تحت كفالت يا ولايت قانوني آنها هستند تا اخذ ديپلم از مقررات اين ماده مستثني بوده و ادامه تحصيل آنان در رشته‌ هاي عالي و دانشگاهي با تأييد‌ وزارت فرهنگ و آموزش عالي بلامانع خواهد بود.

ماده 38 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ آئين نامه اجرائي مواد اين بخش، توسط وزارت دفاع با كسب نظر از شوراي ‌عالي حوزه هاي علميه، وزارتخانه هاي كشور، علوم، بهداشت، آموزش و پرورش و دانشگاه آزاد اسلامي و سازمان ظرف حداكثر شش ماه تهيه مي‌شود و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت وزيران مي رسد.

بخش دوم – معافيت پزشكي

‌ماده 39 – مشمولان خدمت وظيفه عمومي از نظر وضع مزاجي و استعداد جسمي و رواني به چهار دسته به شرح زير تقسيم مي‌ شوند:

1 – كساني كه از نظر جسمي و رواني سالم و قادر به انجام خدمت هستند.

2 – كساني كه به علت نقص عضو يا ابتلاء به بيماري از سلامتي كامل برخوردار نبوده اما قادر به انجام خدمت در امور غير رزمي مي‌ باشند.

3 – كساني كه به علت عدم رشد يا ابتلاء به بيماري موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نيستند.

4 – مشمولاني كه به علت نقص عضو يا ابتلاء به بيماري جسمي و يا رواني به طور دائم قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نيستند.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نحوه طبقه بندي مشمولين و طرز معاينه و ضوابط معافيت پزشكي آنها بر اساس مقاطع تحصيلي مشمولين به موجب آيين‌ نامه معاينه و معافيت پزشكي مشمولين خدمت وظيفه عمومي است كه وزارت دفاع با كسب نظر از وزارتخانه‌ هاي كشور و بهداشت، ظرف حداكثر ششماه تهيه مي‌ كند كه پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت‌ وزيران مي رسد.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نحوه آموزش و خدمت مشمولين معاف از رزم، برابر دستورالعملي است كه از سوي ستاد كل تهيه و ابلاغ ميگردد.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كساني كه به مواد مخدر اعتياد دارند، مشمول بند (3) اين ماده مي‌ شوند و به هنگام معاينه، شناسايي و از سوي واحدهاي وظيفه عمومي براي ترك اعتياد به مدت حداكثر شش ماه به مراجع ذي‌ ربط معرفي مي گردند.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نـيروهاي مسلح مكلفـند در حين خدمت، كاركنان وظيفه‌ اي را كه به مواد مخدر اعتياد دارند، شناسايي و از ساير سربازان جدا نمايند و آنها را در واحدهاي مستقل و مخصوص به كارگيري و به مراجع ذي‌ ربط براي ترك اعتياد در مدت يك ماه توسط پزشك معالج، معرفي كنند و در طول خدمت تحت نظر و مراقبت‌ هاي لازم قرار دهند.

مدت ترك اعتياد براي يك بار جزء خدمت دوره ضرورت محاسبه مي شود. اين افراد پس از پايان خدمت قانوني از خدمت ترخيص مي‌ شوند ليكن در هر حال صدور كارت پايان خدمت منوط به ارائه گواهي ترك اعتياد است.

ماده 40 – به مشمولاني كه به علت ابتلاء به بيماري موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نباشند براي مدتي كه شوراي پزشكي تعيين مي‌ نمايد‌ و در هر حال متجاوز از يك سال نخواهد بود معافيت موقت پزشكي داده خواهد شد و در سال دوم در صورت ادامه بيماري به همان نحو اقدام و‌ چنانچه در سال سوم نيز قادر به انجام خدمت نباشند به طور دائم از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.

‌تبصره 1 – مشمولان پزشك فقط در صورتي معاف دائم از خدمت دوره ضرورت شناخته مي‌ شوند كه قادر به اشتغال به حرفه طبابت نباشند. آن‌ تعداد از مشمولين خدمت دوره ضرورت پزشك كه از سلامتي كامل برخوردار نيستند ليكن قادر به طبابت مي‌ باشند، به خدمت دوره ضرورت اعزام‌ مي‌ گردند و برابر نظر شوراهاي پزشكي از خدمت سنگين معاف خواهند شد.

‌تبصره 2 – در زمان جنگ يا بسيج همگاني مي‌ توان افرادي را كه در زمان صلح به علل پزشكي يا تكفل از خدمت دوره ضرورت معاف شده‌ اند نيز‌ به خدمت احضار كرد.

ماده 41 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه مشمولين وظيفه بايد قبل از اعزام به خدمت توسط يك پزشك از نيروهاي مسلح معاينه شوند و در صورت نبودن پزشك از نيروهاي مسلح، توسط پزشكان غيرنظامي متعهد كه صلاحيت آنان به وسيله نيروي انتظامي تأييد شده باشد، معاينه گردند.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ اظهارنظر در مورد معافيت پزشكي مشمولين توسط سه نفر پزشك نيروهاي مسلح در هر شهرستان صورت مي‌ گيرد، رأي اكثريت اين پزشكان معتبر است.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح موظفند پزشكان مورد نياز شوراهاي پزشكي را به نيروي انتظامي معرفي نمايند. در صورتيكه تأمين پزشكان مورد نياز از نيروهاي مسلح امكانپذير نباشد، نيروي انتظامي از پزشكان غيرنظامي مورد تأييد در شوراي پزشكي استفاده مي نمايد.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت مكلف است همه ساله هزينه تجهيز و تشكيل شوراي پزشكي و شوراي عالي پزشكي، فوق العاده پزشكان عضو شوراهاي مذكور و همچنين هزينه معاينات تخصصي مشموليني كه از پرداخت هزينه معاينات معاف مي‌ باشند و هزينه‌ هاي اجراي تبصره هاي (3) و (4) ماده (39) را در اعتبارات نيروي انتظامي و بيمارستانهاي ذيربط پيش‌ بيني نمايد.

‌ماده 42 – در صورتي كه مشمولان در حين خدمت دوره ضرورت مبتلا به نقص عضو يا بيماريهايي شوند كه پس از اتمام مدت معالجه كمتر از 6 ماه‌ نباشد و طبق نظر شوراي پزشكي بيمارستانهاي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي كه مورد تأييد عقيدتي – سياسي در نيروي مربوطه هستند قادر به‌انجام خدمت نباشند از انجام بقيه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.

‌تبصره – دوران معالجه مشمولان موضوع اين ماده جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب مي‌ گردد.

ماده42 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشموليني كه در شوراي پزشكي شهرستان مربوط با معاينه باليني معاف از خدمت تشخيص داده نشوند و به تشخيص اين شورا يا رئيس واحد وظيفه عمومي مربوط يا اعتراض مشمول، نياز به معاينه تخصصي داشته باشند، رئيس حوزه موظف است آنان را به نزديكترين مركز مجهز وزارت بهداشت، يا بيمارستان هاي نيروهاي مسلح معرفي نمـايد تا مورد معاينه قرار گيرند.

و نتيجه معاينه تخصصي براي تصميم‌گيري به شوراي پزشكي همان شهرستان ارسال و در صورت اصرار بر اعتراض مشمولين با تأمين هزينه ها از سوي مشمول نتايج جهت تصميم گيري به شوراي عالي پزشكي متشكل از پزشكان متخصص استان ارسال گردد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشموليني كه متقاضي معاينه تخصصي باشند، قبلاً بايد هزينه ها پيش بيني شده را به حساب دولت پرداخت نمايند. پس از معاينه طبق اين قانون با مشمولان رفتار مي شود.

مشموليني كه به تشخيص شوراي پزشكي نياز به معاينه تخصصي دارند، همچنين مشمولين مددجوي تحت پوشش سازمان بهزيستي كشور و افرادي كه به تأييد كميته امداد امام خمـيني (ره) محل فاقد تمكن مالي هستند از پرداخت وجه مزبور معاف مي باشند.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مراكز مجهز وزارت بهداشت يا بيمارستانهاي نيروهاي مسلح موظفند به وضعيت مشمولين معرفي شده واحد مربوطه خارج از نوبت رسيدگي نمايند و آنان را حداكثر ظرف يك ماه مورد معاينه تخصصي قرار دهند.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه مشموليني كه براي معاينات تخصصي به مراكز مجهز وزارت بهداشت يا بيمارستانهاي نيروهاي مسلح معرفي ميشوند، ظرف يكماه به اين مراكز مراجعه نكنند، پس از تعيين تكليف به خدمت اعزام مي‌ شوند.

ماده 43 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه رئيس سازمان يا نماينده او اطمينان حاصل نمايد كه رأي شوراي پزشكي مطابق مقررات صادر نشده است، پرونده را براي بررسي به شوراي عالي پزشكي كه از سه پزشك متخصص نيروهاي مسلح تشكيل مي گردد ارجاع مي دهد. نظر اين شورا قطعي و لازم الاجراء است.

‌بخش سوم – معافيت كفالت

ماده 44 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين زير حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف ميباشند:

1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ يگانه فرزند ذكور مراقب يا نگهدارنده پدر نيازمند مراقبت كه قادر به اداره امور خود نباشد.

2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ يگانه مراقب يا نگهدارنده مادر فاقد شوهر

3 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ تنها برادر تنيِ سرپرست خواهر فاقد پدر، همسر و فرزند ذكور غيرمحجور

4 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ تنها برادرِ سرپرستِ برادرِ كبيرِ نيازمندِ مراقب و فاقد پدر و همسر و فرزند ذكور غيرمحجور و فاقد شغل

5 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ يگانه سرپرست برادر كمتر از هجده سال تمام

6 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ يگانه نوه ذكور مراقب يا نگهدارنده جد فاقد فرزند يا جده فاقد شوهر و فرزند

7 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولي كه همسرش فوت نموده و از او داراي فرزند صغير بوده مادامي كه ازدواج مجدد نكرده است و يا همسري دارد كه بعد از ازدواج معلول شده و نيازمند مراقبت باشد.

8 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ از چند برادر واجد شرايط اعزام به خدمت در صورت اعزام يكي از برادران به خدمت، يكي از برادران ميتواند تا اتمام خدمت او از تعويق اعزام استفاده نمايد.

9 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)- در مورد معافيت از انجام خدمت ضرورت يك نفر از فرزندان خانواده‌‌ اي كه دو برادر آنان خدمت سربازي را انجام داده‌ اند، ستاد كل نيروهاي مسلح تصميم ‌گيري مي‌ كند.

10 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ يكي از فرزندانِ پسر سربازي كه در حين خدمت سربازي فوت كند و يا يكي از فرزندان ذكور خانواده اي كه يك فرزند آن خانواده در حين انجام خدمت سربازي فوت نموده باشد.

تبصره 1 (اصلاحي 01ˏ03ˏ1379)ـ منظور از يگانه مراقب، تنها فرزند ذكور يا برادر يا نوه بيش از هيجده سال تمام اسـت كه مراقبت هـر يك از بستگان مذكور در اين ماده را به علت نقص عضو، بيماري، كبر سن، صغر سن، يا اناث بودن برعهده دارد، نيازمندي اشخاص مذكور به مراقبت با توجه به نقص عضو، بيماري و يا محجور بودن آنان به تشخيص شوراي پزشكي است.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين موضوع بند (2) اين ماده تا سي ماه متوالي ميتوانند از معافيت كفالت موقت استفاده نمايند و در پايان مدت فوق در صورت دارا بودن شرايط كفالت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف ميگردند.

تبصره 3 (اصلاحي 01ˏ03ˏ1379)ـ وجود برادري كه از معافيت تحصيلي برخوردار است مانع از معافيت كفالت موقت مشمولي كه سرپرستي خانواده را برعهده دارد، نيست. اين معافيت فقط در طول مدت معافيت تحصيلي برادر مشمول كه خارج از شهرستان محل سكونت به تحصيل اشتغال دارد معتبر است و مشمول پس از آن با رعايت ساير مقررات اين قانون به خدمت دوره ضرورت اعزام مي‌ شود.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در صورتيكه برادر يا برادران يا پدر مشمول به دليل بيماري يا معلوليت زمينگير بوده و بنا به تشخيص شوراي پزشكي فاقد صلاحيت و يا ناتوان براي سرپرستي باشند و مشمول نيز عملاً مراقبت يا سرپرستي را بر عهده داشته باشد، ميتواند از معافيت كفالت برخوردار گردد.

ماده 44 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نحوه معافيت از خدمت فرزندان ذكور مددجويان به شرح زير است:

1 ـ يكي از فرزندان ذكور مادران فاقد شوهر تحت پوشش كميته امداد حضرت امام(ره) و سازمان بهزيستي از انجام خدمت دوره ضرورت معاف است.

2 ـ مشمولاني كه حداقل يك فرزند معلول داشته باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌ باشند. 3 ـ تنها پسر خانواده‌هايي كه داراي سه فرزند اناث يا بيشتر باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معافند.

4 ـ مشمولاني كه با معلولان اناث داراي معلوليت جسمي ـ حركتي ازدواج كنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌شوند و پس از گذشت پنجسال از استمرار ازدواج آنها معافيت موقت به معافيت دائم تبديل مي‌ شود.

ماده 45 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولاني كه پدر يا مادر يا فرزند يا برادر يا خواهر آنان در راه به ثمر رسيدن انقلاب اسلامي و استمرار آن شهيد يا جانباز يا اسير يا جاويدالاثر شده يا بشوند و مراتب مورد تأييد نهادهاي ذيربط باشد به شرح ذيل از انجام خدمت سربازي معاف ميشوند:

1 (اصلاحي 14ˏ09ˏ1364)ـ كليه فرزندان ذكور شهدا و جاويدالاثران (مفقودين) از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي باشند.

2 (اصلاحي 14ˏ09ˏ1364)ـ به ازاء هر شهيد يا آزاده با حداقل بيست و چهار ماه سابقه اسارت يا جانباز با حداقل (25%) جانبازي يا جاويدالاثر (مفقود) فاقد فرزند ذكور يك نفر از برادران آنها از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌ شوند.

3 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ در صورت تأييد فرماندهي كل قوا به ازاء هر دوازده ماه آزادگي، ده ‌درصد (10 %) جانبازي و دوازده‌ ماه سابقه حضور در جبهه يك نفر از فرزندان آزادگان، جانبازان و رزمندگان معاف مي ‌گردد.

اين امتيازات براي بهره‌ مندي از تسهيلات اين بند قابل جمع است و درمورد معافيت كساني كه مدت جانبازي يا حضور در جبهه يا مدت آزادگي و اسارت آنها در حد معافيت يك فرزند آنان نيست، با درصد جانبازي و مدت حضور در جبهه و مدت دوران اسارت محاسبه مي‌شود.

تبصره (الحاقي 10ˏ11ˏ1395)– فرزند شهيد مشابه جانباز پنجاه درصد (50 %) محسوب مي ‌شود.

4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه مشمولين جانباز داراي حداقل ده درصد (10%) جانبازي از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي باشند.

5 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ يك فرزند خوانده قانوني ذكور جانبازي كه برابر گواهي بنياد شهيد و امور ايثارگران صاحب فرزند نمي شود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي ‌شود.

6 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولاني كه با جانبازان اناث داراي درصد جانبازي بيست و پنج درصد(25%) و بالاتر ازدواج كنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف مي‌ شوند و پس از گذشت پنجسال از معافيت موقت آنان در صورت استمرار ازدواج معافيت موقت به معافيت دائم تبديل مي‌ گردد.

7(الحاقي 14ˏ12ˏ1395)- درصورت اذن فرماندهي كل قوا:

– فرزندان رزمندگان با سابقه حضور در جبهه به ازاي هر ماه حضور يك ماه كسر خدمت از نظام وظيفه

– فرزندان آزادگان به ازاي هر ماه اسارت يك ماه كسر خدمت از نظام وظيفه

– فرزندان جانبازان به ازاي هر درصد جانبازي يك ماه كسر خدمت از نظام وظيفه

تبصره (الحاقي 14ˏ12ˏ1395)– بهره مندي فرزندان جانبازان بر اساس درصد جانبازي صادره از كميسيون عالي پزشكي نيروهاي مسلح يا بنياد اقدام مي گردد و در خصوص آموزش خدمت نظام وظيفه براساس مقررات ستاد كل نيروهاي مسلح عمل مي گردد.

تبصره – شرايط اسير و مفقودالاثر و معلول شناخته شدن و خانواده آنان در آيين‌ نامه اجرايي اين قانون پيش‌ بيني خواهد شد.

‌ماده 46 – مشمولاني كه ادعاي كفالت مي‌ كنند مي‌ توانند مدارك لازم را پيش از اعزام به حوزه وظيفه عمومي محل سكونت خود تسليم كنند.

تحقيقات لازم نسبت به ادعاي كفالت اين قبيل مشمولان و همچنين تصديق صحت مندرجات استشهاد و مدارك آنها با شهرباني و يا ژاندارمري خواهد‌ بود.

تبصره – در هر سال كه مشمولان سالم و بلامانع، نياز نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي را تأمين نموده باشند به مشمولان بند 2 ماده 39 و‌ مشمولاني كه داراي معافيت موقت و معتبر به مدت 2 سال باشند معافيت دائم در زمان صلح داده خواهد شد.

فصل پنجم: آموزش نظامي مشمولان و درجات و حقوق و مزاياي آنان

ماده 47 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه مشموليني كه براي انجام خدمت وظيفه عمومي اعزام مي شوند، همچنين كساني كه از انجام خدمت معاف مي گردند، بايد آموزشهاي نظامي و انتظامي اعم از عمومي و تخصصي را مطابق دستورالعملي كه توسط ستاد كل با همكاري سازمانهاي نيروهاي مسلح تهيه مي ‌شود و به تصويب فرماندهي كل مي رسد، طي نمايند.

تبصره 1 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ آموزش مشمولين معاف از خدمت برابر آيين نامه اي است كه از سوي ستاد كل تهيه مي‌ شود و به تصويب فرماندهي كل مي رسد.

تبصره 2 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ در زمان صلح آموزشهاي فوق بايد به نحوي طراحي گردد كه به عنوان واحد درسي يا پودمان قابل محاسبه باشد.

تبصره 3 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح بايد در حين خدمت در زمان صلح زمينه استمرار آموزشهاي فوق را براي سربازان فراهم نمايند.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آيين‌ نامه اجرائي تبصره هاي (2) و (3) اين ماده توسط وزارت دفاع با همكاري وزارتخانه‌ هاي آموزش و پرورش، علوم، بهداشت، كشور و دانشگاه آزاد اسلامي تهيه مي‌ شود و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت وزيران مي رسد.

تبصره 5 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ از همة كاركنان وظيفه در طول مدت دوره آموزش آزمونهاي ارزيابي شخصيت و رفتار گرفته مي‌ شود و متناسب با نتايج حاصله تقسيم و پرونده افراد نيازمند به خدمات مشاوره‌ اي به مراكز ذيربط در نيروهاي مسلح براي راهنمايي و حمايت ارسال مي گردد. نحوه اجراء برابر دستورالعملي است كه توسط ستاد كل تهيه و ابلاغ مي گردد.

ماده 48 ـ كاركنان وظيفه بر اساس مدرك تحصيلي و وجود محل سازماني پس از طي دوره آموزشي لازم به يكي از درجات زير نائل ميگردند:

1 ـ كاركنان وظيفه فاقد مدرك پايان دوره متوسطه به يكي از درجات سربازي تا سرجوخگي

2 ـ كاركنان وظيفه داراي مدرك پايان دوره متوسطه به يكي از درجات گروهباني يا رزم‌ آوري

3 ـ كاركنان وظيفه داراي مدرك كارداني به يكي از درجات استواري يا رزم‌داري يا ستوان سومي

4 ـ كاركنان وظيفه داراي مدرك كارشناسي به درجه ستوان دومي

5 ـ كاركنان وظيفه داراي مدرك كارشناسي ارشد و بالاتر به درجه ستوان يكمي

‌ماده 48 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- مشمولان ليسانسيه و بالاتر پس از طي دوره آموزشي مقدماتي نظامي و موفقيت در آزمايشهاي آن در صورتي كه از لحاظ اخلاقي و‌سياسي و مكتبي شايستگي داشته باشند پس از طي دوره آموزش افسري وظيفه و موفقيت در آزمايشهاي آن دارندگان دانشنامه دكترا به درجه‌ستوان‌يكمي و سايرين به درجه ستوان دومي وظيفه نائل خواهند شد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيل به درجات گروهبان سومي و بالاتر مستلزم طي دوره آموزش تخصصي مورد نياز و دارا بودن صلاحيتهاي لازم است.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كاركنان وظيفه در صورت نداشتن صلاحيت هاي لازم جهت نيل به درجات مصرحه فوق بر اساس دستورالعملي كه از سوي ستاد كل تهيه و ابلاغ مي گردد، به درجات مناسب پايين تر تا درجه سربازي نائل مي شوند.

ماده 48 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ اعطاء درجه نظامي به آندسته از كاركنان وظيفه كه برابر با مقررات اين قانون واجد شرايط نيل به درجات گروهبان سومي و بالاتر ميباشند در هر سازمان با تصويب مقاماتي است كه اختيار تصويب همان درجات را در مورد كاركنان پايور دارند.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ اعطاء درجه تشويقي و يا تنزيل درجه كاركنان وظيفه بر اساس ضوابطي كه براي تشويق و يا تنبيه كاركنان در آيين‌ نامه انضباطي نيروهاي مسلح پيش بيني گرديده است، مي‌ باشد.

‌تبصره 1 – در صورتي كه مشمولان موضوع اين ماده در آزمايشهاي دوره مقدماتي نظامي مردود شوند و يا طبق نظر شوراي مركز آموزشي از لحاظ‌جسمي، مكتبي و اخلاقي صلاحيت لازم جهت نيل به درجه افسري را نداشته باشند براي طي دوره درجه‌داري اعزام خواهند شد.

‌تبصره 2 – در صورتي كه مشمولان موضوع اين ماده در آزمايشهاي دوره آموزشي افسري وظيفه مردود گردند يا از لحاظ مكتبي و اخلاقي واجد‌صلاحيت نيل به مقام افسري بر حسب تشخيص شوراي مركز آموزشي مربوط نباشند بقيه خدمت دوره ضرورت را در يكي از درجات گروهباني وظيفه‌انجام خواهند داد.

‌تبصره 3 – در صورتي كه مشمولان موضوع اين ماده در هر يك از مراحل آموزشي به علل سياسي و امنيتي واجد صلاحيت نيل به مقام افسري‌تشخيص داده نشوند بقيه خدمت دوره ضرورت را مانند افراد وظيفه انجام خواهند داد.

‌ماده 49 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- حقوق ماهانه افسران – درجه‌داران – دانشجويان و دانش‌آموزان و افراد وظيفه به شرح زير خواهد بود:

ماده 49 ـ حقوق سربازان وظيفه حداقل شصت درصد (60%) و حداكثر نود درصد (90%) حداقل حقوق كاركنان نيروهاي مسلح مبتني بر قانون مديريت خدمات كشوري است كه با توجه به تحصيلات و درجات آنان توسط ستاد كل تهيه مي‌ شود و به تصويب فرماندهي ‌كل مي‌ رسد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ به كاركنان وظيفة متأهل يا سرپرست خانواده معادل صددرصد (100%) حق عائله مندي كاركنان پايور نيروهاي مسلح پرداخت ميگردد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ حقوق كاركنان وظيفه در دوران آموزش و قبل از دريافت درجه يا سردوشي به ميزان پنجاه درصد (50%) حقوق اولين ماه دوران خدمت آنان است.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ به كاركنان وظيفه در خاتمه خدمت دوره ضرورت معادل يكماه حقوق به عنوان پاداش پرداخت مي گردد.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ حق بازنشستگي و حقوق اولين ماه خدمت از حقوق ماهانه كاركنان وظيفه كسر نمي گردد.

ماده 49 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح و سازمانهاي وابسته و ساير دستگاهها كه كاركنان وظيفه را در اختيار دارند مكلفند با توجه به اعتبارات مصوب، امكانات زيست، پوشاك، خوراك، بهداشت و درمان متناسب آنان در محل خدمت را فراهم نمايند.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت موظف است اعتبارات مورد نياز براي زيست، پوشاك، خوراك، بهداشت و درمان سربازان وظيفه را به شرح ذيل در اختيار نيروهاي مسلح و ساير دستگاههاي به كار گيرنده كاركنان وظيفه قرار دهد:

1 ـ خوراك كاركنان وظيفه به ميزان دو برابر خوراك كاركنان دولت

2 ـ پوشاك و زيست سربازان وظيفه به ميزان سه هزار برابر ضريب ريالي

3 ـ هزينه‌هاي بهداشت و درمان برابر سرانه مصوب دولتي

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ وسيله اياب و ذهاب و پذيرايي يا هزينه آن در هنگام اعزام مشمولان به مراكز آموزشي كاركنان وظيفه و يا اعزام به مرخصي استحقاقي كه چهار نوبت در سال است، بايد تأمين شود.

‌الف – حقوق افسران وظيفه به ميزان حقوق ثابت ماهانه سال اول افسران هم درجه كادر ثابت.

ب – حقوق درجه‌داران وظيفه

1 – گروهبان‌سوم 115 واحد حقوقي

2 – گروهبان‌دوم 125 واحد حقوقي

3 – گروهبان‌يكم 135 واحد حقوقي

ج – حقوق دانشجويان وظيفه در مدت آموزش مقدماتي و دانش‌آموزان وظيفه در مدت آموزش مقدماتي و تخصصي 2000 ريال.

‌د – حقوق دانشجويان وظيفه در مدت آموزش تخصصي 2500 ريال.

ه – حقوق ماهانه افراد وظيفه به ميزاني است كه هر سال در بودجه وزارت دفاع پيش‌بيني مي‌شود.

‌ماده 50 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- افسران و درجه‌داران وظيفه در صورت اعزام به مأموريت يا انتقال يا خدمت در مناطق بد آب و هوا مشمول مقررات فوق‌العاده و مزاياي‌مربوط به افسران و درجه‌داران كادر ثابت نسبت به حقوق آنان خواهند بود و در صورتي كه در يگانها و قسمتهايي كه پرسنل كادر ثابت آنها از مزاياي‌قانوني خاص استفاده مي‌كنند، مشغول خدمت شوند و در شرايط مشابه از مزاياي مزبور نسبت به حقوق خويش استفاده خواهند كرد.

ماده 50 ـ افسران و درجه‌ داران وظيفه در صورت اعزام به مأموريت يا انتقال يا خدمت در مناطق محروم و بد آب و هوا و مناطق عملياتي مشمول مقررات فوق العاده و مزاياي مربوط به افسران و درجه داران كادر ثابت نسبت به حقوق آنان مي‌ باشند. ساير كاركنان وظيفه در موارد مذكور از دو سوم فوق العاده و مزاياي درجه گروهبان دومي كادر ثابت برخوردار مي‌ شود.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ به كاركنان وظيفه اي كه در شهر محل‌ سكونت خود به كارگيري مي شوند، فوق العاده محروميت از تسهيلات و بدي آب و هوا تعلق نمي گيرد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ به كاركنان وظيفه‌ اي كه بنا به تقاضاي خود منتقل مي شوند هزينه سفر و فوق العاده انتقال تعلق نمي گيرد.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ طبقه‌ بندي مناطق از نظر محروميت، آب و هوا و عملياتي طبق آيين نامه ها است كه وزارت دفاع تهيه مي‌ كند و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت ‌وزيران مي ‌رسد.

‌تبصره 1 – افسران و درجه‌داران وظيفه‌اي كه در محل سكونت خود خدمت مي‌نمايند، از مقررات مربوط به بدي آب و هوا، مذكور در اين ماده‌استفاده نخواهند كرد.

‌تبصره 2 – سربازان وظيفه در غير زمان جنگ يا بسيج عمومي به طور اجباري بيش از يك سال (‌نيمي از مدت خدمت) از خدمت خود را در نقاط‌بد آب و هوا خدمت نخواهند كرد.

‌تبصره 3 – طبقه بندي مناطق از نظر آب و هوا طبق آيين‌نامه‌اي خواهد بود كه به وسيله ستاد مشترك با هماهنگي سازمان امور اداري و استخدامي‌كل كشور تهيه و به تصويب وزير دفاع برسد.

‌تبصره 4 – به افسران و درجه‌داران وظيفه‌اي كه بنا به تقاضاي شخصي منتقل مي‌شوند هزينه سفر و فوق‌العاده انتقال تعلق نمي‌گيرد.

‌ماده 51 – به پرسنل وظيفه‌ اي كه در عمليات جنگي شركت مي‌ نمايند، فوق‌ العاده عملياتي بر طبق ضوابطي كه توسط وزارتين دفاع و سپاه پاسداران‌ تهيه و به تصويب شوراي عالي دفاع مي‌ رسد پرداخت خواهد شد.

ماده 52 – ميزان مرخصي پرسنل وظيفه در مدت خدمت و نحوه استفاده از آن طبق مقررات مرخصي پرسنل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي‌ ايران خواهد بود.

‌ماده 53 – كساني كه در حين خدمت وظيفه عمومي در هر يك از دوره‌ هاي ضرورت، احتياط و ذخيره به سبب انجام وظيفه يا شركت در عمليات‌ رزمي و يا قيود خدمتي شهيد يا فوت يا معلول شوند از لحاظ ميزان و نحوه پرداخت حقوق وظيفه و مستمري مشمول قوانين و مقررات مربوط به‌ پرسنل كادر ثابت هم‌ درجه مي‌ باشند و حقوق وظيفه و مستمري آنان حسب مورد از بودجه وزارتخانه‌ ها يا سازمانهاي مربوطه پرداخت مي‌ گردد.

‌تبصره 1 – در صورتي كه مشمولين اين ماده قبل از ورود به خدمت وظيفه عمومي از كارمندان دولت يا سازمانهاي تابع يا وابسته به دولت بوده و‌ آخرين حقوق دريافتي آنان از سازمان مربوطه از ميزان حقوقي كه برابر اين قانون به آنان تعلق مي‌ گيرد، بيشتر باشد حقوق وظيفه و مستمري وراث آنان‌ بر اساس حقوق بيشتر پرداخت خواهد شد.

تبصره 2 – كساني كه تا تاريخ تصويب اين قانون از بودجه وزارتخانه‌ ها يا سازماني حقوق وظيفه يا مستمري دريافت مي‌ داشته‌ اند حقوق آنان كماكان‌ از همان محل پرداخت خواهد شد.

‌ماده 54 – پرسنل وظيفه‌ اي كه در حين خدمت وظيفه عمومي اسير يا مفقودالاثر بشوند تا پايان دوره اسارت يا تعيين تكليف، عائله تحت تكفل آنان‌ به ترتيب زير حقوق دريافت خواهند نمود:

الف – در دوره ضرورت از حقوق مربوطه و پس از پايان دوره ضرورت از حقوق هم طبقه دوره احتياط.

ب – در دوره ذخيره از حقوق يك درجه بالاتر هم طبقه احتياط د ذخيره.

‌تبصره – شرايط لازم براي اسير و مفقودالاثر شناخته شدن پرسنل در آيين‌ نامه اجرايي اين قانون پيش‌ بيني خواهد شد.

ماده 55 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت موظف است اعضاء خانوادهِ تحتِ تكفلِ كاركنان وظيفه را در طول مدت خدمت تحت پوشش قرار دهد و به آنان مستمري پرداخت نمايد.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آيين‌ نامه اجرائي اين ماده توسط وزارت دفاع تهيه مي‌ شود و به تصويب هيأت وزيران مي رسد.

فصل ششم: احضار در مراحل احتياط و ذخيره

‌ماده 56 – شوراي عالي دفاع مي‌ تواند يك يا چند طبقه از افسران و درجه‌ داران و افراد وظيفه كه خدمت دوره ضرورت را انجام داده‌اند و در‌ دوره‌ هاي احتياط و ذخيره خدمت وظيفه عمومي هستند براي تجديد يا تكميل آموزش نظامي فراخوانده يا پيشنهاد بسيج همگاني به مقام رهبري‌ بنمايد.

نحوه احضار و مهلت معرفي فراخواندگان همچنين كساني كه به علل ناشي از وضع جسماني يا اجتماعي يا حساسيت مشاغل آنان ممكن است‌ از فراخوانده شدن براي تجديد يا تكميل آموزش نظامي معاف شوند در آيين‌ نامه اجرايي اين قانون كه توسط وزارتين دفاع و سپاه تهيه و به تصويب‌ شوراي عالي دفاع مي‌ رسد، تعيين خواهد شد.

‌ماده 57 – كليه فراخواندگان براي خدمت دوره احتياط و ذخيره و يا تجديد يا تكميل آموزش يا بسيج همگاني حقوقي معادل ثابت افسران،‌ درجه‌ داران و افراد كادر ثابت هم‌ درجه خود حسب مورد از بودجه وزارتخانه‌ هاي مربوطه دريافت خواهند داشت.

‌تبصره 1 – فراخواندگان موضوع اين ماده در صورتي كه كارمند يكي از وزارتخانه‌ ها يا سازمانهاي دولتي يا وابسته به دولت باشند مابه‌التفاوت‌ حقوق و مزاياي خود را از سازمان متبوع دريافت خواهند داشت.

تبصره 2 – ميزان حقوق پرسنل احتياط و ذخيره در زمان جنگ بنا بر پيشنهاد ستاد مشترك و تصويب شوراي عالي دفاع خواهد بود.

فصل هفتم: غيبت مشمولان وظيفه عمومي و جرائم و مجازاتها

بخش اول – غيبت مشمولان خدمت وظيفه عمومي

‌ماده 58 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)- مشمولان خدمت وظيفه عمومي (‌ضرورت، احتياط، ذخيره) كه براي رسيدگي يا اعزام احضار شوند و در مهلت يا موعد مقرر كه از طرف‌اداره وظيفه عمومي اعلام شود خود را معرفي نكنند همچنين مشمولاني كه معافيت‌هاي موقت دريافت داشته‌اند و پس از انقضاء مدت اعتبار ظرف‌يك ماه براي تجديد رسيدگي خود را معرفي نكنند،

غايب شناخته شده و پس از معرفي يا دستگيري در صورتي كه طبق مقررات اين قانون قادر به‌خدمت و بلامانع تشخيص داده شوند به خدمت اعزام مي‌شوند و پس از انجام خدمت مقرر در صورت اعلام اداره وظيفه عمومي موضوع غيبت در‌محاكم صالحه قضايي مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد. و چنانچه داراي عذر موجه نباشند، به شرح زير اتخاذ تصميم خواهد شد:

ماده 58 ـ مشمولين خدمت وظيفه عمومي كه براي رسيدگي و يا اعزام جهت طي دوره ضرورت احضار ميشوند چنانچه در مهلت يا موعد مقرر خود را معرفي نكنند،

همچنين مشموليني كه معافيت موقت دريافت داشته اند و پس از انقضاء مدت اعتبار، ظرف يك ماه براي تجديد رسيدگي خود را معرفي نكنند، غايب شناخته مي‌ شوند، پس از معرفي يا دستگيري در صورتيكه طبق مقررات اين قانون قادر به خدمت و بلامانع تشخيص داده شوند به خدمت اعزام مي‌ گردند و با آنان به ترتيب زير رفتار مي شود:

1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولاني كه مدت غيبت اوليه آنان در زمان صلح تا سه ماه و در زمان جنگ تا پانزده روز باشد، سه ماه اضافه خدمت و چنانچه مدت غيبت اوليه آنان در زمان صلح بيشتر از سه ماه و در زمان جنگ بيش از پانزده روز باشد به شش ماه اضافه خدمت تنبيه ميگردند.

2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشموليني كه مدت غيبت اوليه آنان در زمان صلح از يك سال و در زمان جنگ از دو ماه تجاوز نمايد، علاوه بر اعمال اضافه خدمت مذكور در بند (1)، فراري محسوب مي‌ شوند و به مراجع صالح قضائي معرفي مي‌ گردند.

‌الف – مشمولان غايب زمان صلح كه در زمان صلح خود را معرفي كنند پس از تعيين تكليف مشموليت يا انجام خدمت دوره ضرورت به مدت 6‌ماه تا يك سال و مشمولاني كه دستگير شده باشند به مدت يك سال تا دو سال از دريافت كارت پايان خدمت يا معافيت محروم خواهند شد.

ب – مشمولان غايب زمان صلح كه خود را در زمان جنگ معرفي نمايند پس از پايان خدمت يا معافيت بلافاصله كارت مربوطه را دريافت خواهند‌داشت و كساني كه دستگير شوند به مدت 2 سال 4 سال از دريافت كارت پايان خدمت محروم خواهند شد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين غايبي كه به خدمت اعزام مي شوند در صورتي كه در حين خدمت، حسن اخلاق و رفتار و جديت در انجام وظيفه از خود نشان دهند، يا در عمليات جنگي ابراز شجاعت و فداكاري نمايند به طوري كه مراتب مورد گواهي فرماندهان و رؤساي ذيربط باشد،

برابر ضوابطي كه از سوي ستاد كل ابلاغ مي گردد با تصويب مقامات سرلشكري و يا همطراز در سازمان مربوط از انجام اضافه خدمت، يا بخشي از آن معاف مي‌ گردند.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشموليني كه تا تصويب اين قانون غايب شناخته شده‌ اند چنانچه در داخل كشور ظرف حداكثر شش ماه و آنهايي كه در خارج از كشور باشند، ظرف حداكثر يكسال خود را جهت انجام خدمت دوره ضرورت معرفي نمايند، مشمول تنبيهات اين قانون نمي‌ شوند.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ رسيدگي به وضعيت مشموليني كه داراي عذر موجه براي غيبت خويش مي باشند برابر آيين‌ نامه‌ اي است كه پس از تأييد فرماندهي كل ابلاغ مي گردد.

تبصره 4 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در مورد غيبت مشمولين دوره‌ هاي احتياط و ذخيره برابر دستورالعملي كه در ستاد كل تهيه و پس از تأييد فرماندهي كل ابلاغ مي گردد، رفتار مي‌ شود.

ماده 58 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروي انتظامي موظف است در خصوص شناسايي، تعقيب و دستگيري مشمولان غايب و رسيدگي به وضعيت آنان اقدام نمايد و كليه نهادها و دستگاههاي اجرائي مشمول ماده(5) قانون مديريت خدمات كشوري و شركتهاي دولتي و مؤسسات غيردولتي و خصوصي و بانكها و نيروهاي مسلح بايد همكاري لازم را در اين مورد به‌ عمل آورند.

آيين ‌نامه اجرائي اين ماده توسط سازمان با همكاري وزارتخانه‌ هاي كشور و دفاع تهيه مي‌ شود و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت وزيران مي‌ رسد.

ج – مشمولان غايب زمان جنگ كه خود را در زمان جنگ معرفي كنند، پس از پايان خدمت يا تعيين تكليف از نظر مشموليت به مدت يك تا دو‌سال و كساني كه دستگير شوند به مدت 3 تا 5 سال از دريافت كارت پايان خدمت يا معافيت محروم خواهند شد.

‌د – مشمولان غايب زمان جنگ كه خود را در زمان صلح معرفي كنند پس از پايان خدمت تا تعيين تكليف از نظر مشموليت به مدت 5 تا 7 سال و‌كساني كه دستگير شوند به مدت 7 تا 10 سال از دريافت كارت پايان خدمت يا معافيت محروم خواهند شد.

‌تبصره 1 – قاضي مي‌توانند غايب را به مجازات (‌تعزير) ديگري كه خود صلاح بداند به جاي مجازاتهاي فوق محكوم نمايد.

‌تبصره 2 – مشمولاني كه تا تاريخ تصويب اين قانون غايب شناخته شده‌اند چنانچه داخل كشور باشند ظرف 6 ماه و آنهايي كه در خارج از باشند‌ظرف مدت يك سال براي رسيدگي به وضع مشموليتشان خود را به سازمانهاي وظيفه عمومي معرفي نمايند بجز مشمولان بند (‌د) محروميتهاي مندرج‌در ماده در مورد آنان اجرا نخواهد شد.

بخش دوم – جرائم و مجازاتها

ماده 59 (اصلاحي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اوليه و يا در حين خدمت مرتكب غيبت يا فرار گردند به نحوي كه ادامه خدمت آنان مستلزم تجديد دوره آموزش باشد، ضمن رسيدگي قانوني به غيبت يا فرار آنان، مجدداً به دوره آموزش اعزام مي‌ شوند و پس از پايان آموزش در يگان قبلي به خدمت ادامه مي‌ دهند. مدت آموزش قبلي اين افراد جزء خدمت آنان محسوب نمي گردد.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه در مورد كاركنان وظيفه اي كه به دستور مقامات قضائي بازداشت ميشوند رأي برائت يا قرار منع پيگرد صادر شود مدت حبس، جزء خدمت وظيفه عمومي آنان محسوب ميگردد.

ماده 60 (اصلاحي 08ˏ09ˏ1368)– كسانيكه با ارتكاب اعمالي چون جعل شناسنامه، مهر، امضاء، كارت پايان خدمت، كارت معافيت، استفاده از شناسنامه ديگران، اعمال نفوذ،‌شهادت كذب، گواهي خلاف واقع، مكتوم داشتن حقيقت، اخذ رشوه، يا فريب دادن مشمول موجبات معافيت خود يا ديگران را از خدمت وظيفه‌ عمومي فراهم سازند،

به اتهام آنان در دادگاه صالحه رسيدگي شده و با رعايت شرايط و امكانات خاطي و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأديب از وعظ‌ و توبيخ و تهديد به حبس تعزيري از يكسال تا پنج سال محكوم مي‌ شوند.

تبصره 1 (الحاقي 08ˏ09ˏ1368)– چنانچه تقلب يا جعل و يا اخذ رشوه تأثيري در وضعيت مشمول نداشته باشد، مرتكبين با رعايت شرايط و امكانات خاطي و دفعات و‌مراتب جرم و مراتب تأديب از وعظ و توبيخ و تهديد به انفصال از يكسال تا ده سال از خدمات دولتي و ضبط رشوه به عنوان جريمه و شش ماه تا سه‌ سال حبس محكوم خواهند شد.

تبصره 2 (الحاقي 08ˏ09ˏ1368)– امواليكه رشوه داده شده، بعنوان جريمه ضبط مي‌ گردد و هر گاه ثابت شود كه راشي براي حفظ حقوق حقه خود ناچار از دادن رشوه بوده،‌وجه يا مالي كه به رشوه داده شده به او مسترد مي‌ گردد.

ماده 61 – پرسنل اداره وظيفه عمومي و نيروهاي نظامي و انتظامي و نهادها و ارگانها و مؤسسات دولتي وابسته به دولت و نمايندگان شوراها و‌ انجمنهاي اسلامي در صورت ارتكاب جرائم مذكور در ماده 60 علاوه بر انفصال دائم از خدمات دولتي با رعايت شرايط و امكانات خاطي و دفعات و‌ مراتب جرم و مراتب تأديب از وعظ و توبيخ و تهديد به حبس تعزيري از 3 سال تا 7 سال محكوم خواهند شد.

‌ماده 61 (اصلاحي 08ˏ09ˏ1368)- پرسنل اداره وظيفه عمومي و نيروهاي نظامي و انتظامي و نهادها و ارگانها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت و نمايندگان شوراها و‌انجمن‌هاي اسلامي چنانچه با سوء نيت موجبات معافيت يا اعزام مشمولي را به خدمت وظيفه عمومي من غير حق فراهم سازند به كسر نصف حقوق‌از 6 ماه الي يك سال براي فرد اول و انفصال دائم از خدمت براي فرد دوم در دادگاه صالحه محكوم خواهند شد.

تبصره (الحاقي 08ˏ09ˏ1368)– هر گاه بموجب قوانين جاري اعمال ارتكابي مذكور در دو ماده 60 و 61 عناوين ديگري داشته باشد، در اين صورت به كيفر اشد همان عناوين‌ محكوم مي‌ شوند.

‌تبصره 1 – نمايندگان شوراها و انجمنهاي اسلامي كه با سوء نيت موجبات معافيت يا اعزام مشمولي را به خدمت وظيفه عمومي من غير حق فراهم‌سازند علاوه بر اخراج از شوراها و انجمنها به ازاء هر مورد معافيت به تعزير طبق قانون تعزيرات محكوم مي‌شوند.

‌تبصره 2 – هر گاه اعمال ارتكابي متخلفين مذكور در دو ماده فوق عناوين خاص ديگري داشته باشد كه مستلزم كيفر خاصي باشد به آن كيفر نيز‌محكوم مي‌شوند.

‌ماده 62 – استخدام مشمولان به طور كلي در وزارتخانه‌ ها و مؤسسات وابسته به دولت و در كار خانه‌ ها و كارگاهها و مؤسسات خصوصي بدون‌ داشتن معافيت دائم ممنوع است.

‌تبصره – استخدام مشمولان غير غايب در نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي با رعايت مقررات اين قانون از محدوديت مقرر در موارد فوق مستثني‌ است.

‌ماده 63 – استخدام‌ كننده يا استخدام‌ كنندگان مشمولين غايب در وزارتخانه‌ ها و مؤسسات دولتي و وابسته به دولت و نهادها براي هر يك از افراد‌اول و دوم به كسر نصف حقوق از شش ماه الي يك سال و در صورت تكرار سه مورد يا بيشتر به انفصال دائم از خدمت توسط دادگاه صالحه محكوم‌ خواهند شد.

ماده 63 مكرر (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كساني كه به نحوي مشمولين غايب را در مؤسسات دولتي و غيردولتي از قبيل كارخانه ها، شركت ها، آموزشگاه ها، كارگاه ها، بنگاه ها، مغازه ها و تعميرگاه ها، به كارگيري نمايند توسط نيروي انتظامي، وزارتخانه‌هاي «تعاون، كار و رفاه اجتماعي» و«صنعت، معدن و تجارت» شناسايي و به محاكم صالحه قضائي معرفي مي‌ شوند. مجازات اينگونه افراد براي بار اول هزينه سالانه يك سرباز و براي بار دوم و بيشتر هزينه سالانه سه سرباز است.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ ثبت نام در مراكز آموزشي خصوصي و آزاد براي ارائه آموزش به منزله به كارگيري محسوب مي‌ شود و مشمول اين مجازاتها است.

ماده 64 – اشتغال به كار مشمولان با برگ معافيت موقت يا دفترچه آماده به خدمت فقط مدت اعتبار آنها بلامانع است.

‌ماده 65 – كليه افرادي كه از اول مهر ماه سال يك هزار سيصد و پنجاه و نه تا پايان جنگ تحميلي در خدمت وظيفه عمومي بوده‌ اند و يا خواهند بود‌ از لحاظ استخدام در وزارتخانه‌ ها و مؤسسات وابسته بر ساير افرادي كه در شرايط مشابه هستند حق تقدم دارند.

‌ماده 66 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)- آيين‌ نامه اجرايي اين قانون جز در مواردي كه در مواد اين قانون مرجع خاصي براي آن مشخص شده است توسط وزارتخانه‌ هاي كشور،‌دفاع و سپاه تهيه و تصويب هيأت دولت خواهد رسيد.

ماده 67 (منسوخه 22ˏ08ˏ1390)– كليه قوانين مغاير با اين قانون از تاريخ تصويب اين قانون ملغي است.

تبصره – قانون مربوط به معافيت يك نفر از خانواده شهداء از شمول اين قانون مستثني است.

فصل هشتم (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ استفاده دستگاههاي غيرنظامي از خدمات كاركنان وظيفه

ماده 66 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح موظفند در اجراء اصل يكصد و چهل و هفتم (147) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران تعدادي از كاركنان وظيفه خود را بنا به درخواست دولت براي امور امدادي، توليدي، جهاد كشاورزي، آموزشي، تحقيقاتي و پژوهشي، بهداشتي و درماني مشروط بر اين كه به آمادگي رزمي نيروهاي مسلح آسيبي وارد نيايد در اختيار دولت قرار دهد.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت ميتواند از خدمات كاركنان وظيفه به دو صورت زير استفاده نمايد:

الف ـ به عنوان كاركنان وظيفه براي انجام خدمت دوره ضرورت

ب ـ به عنوان استخدام تعهد خدمتي

ماده 67 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه كاركنان وظيفه كه در اجراء ماده فوق در اختيار دستگاههاي دولتي و نهادها قرار ميگيرند بايد قبل از به كارگيري، دوره هاي آموزش نظامي مورد نياز را در نيروهاي مسلح طي نمايند.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مدت آموزشهاي نظامي و برنامه تفصيلي آنها مطابق با اساسنامه مربوط در نيروهاي مسلح است.

ماده 68 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ هفتاد درصد(70%) كاركنان وظيفه اختصاص يافته به هر يك از صورتهاي مذكور در تبصره ماده (66) اين قانون بايد در مناطق محروم به كار گرفته شوند مگر نخبگان و افرادي كه مدرك تحصيـلي كارشناسي ارشد و بـالاتر دارند و خدمـت آنان در مناطق غيرمحروم به تشخيص بالاترين مقام سازمان ذيربط ضروري باشد.

ماده 69 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ تعيين هر يك از دستگاهها براي استفاده از خدمت مشمولين اعم از مشمولين بنـدهاي (الف) و (ب) تبصـره ماده (66) و همچنين تعداد نيازمندي آنها بر اساس درخواست دستگاه دولتي و تأييد دولت، پس از بررسي ستاد كل به تصويب فرماندهي ‌كل ‌مي ‌رسد.

ماده 70 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مشمولين موضوع بند (الف) تبصره ماده (66) پس از طي آموزش نظامي برابر مقررات اين قانون به درجات نظامي نائل و براي انجام خدمت دوره ضرورت مأمور ميگردند و پس از پايان خدمت نيز از كارت پايان خدمت دوره ضرورت كه توسط سازمان صادر ميگردد برخوردار ميشوند.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ استفاده از لباس نظامي و علائم آن توسط كاركنان وظيفه مأمور به مراكز دولتي ممنوع است و در صورت درخواست بالاترين مقام سازمان بكار گيرنده و موافقت ستاد كل لباس متحدالشكل با علائم مشخص براي اين كاركنان طراحي مي شود.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ حـقوق و مزايا، خوراك، پوشاك، خوابگاه، بهداشت، درمان و ساير حـقوقي كه كاركنان وظيفه نيروهاي مسلـح از آن برخوردار مي ‌گـردند، از مـحل بودجه دستـگاه بكار گيرنده تأمين مي ‌شود. ميزان هزينه مربوط به هر يك از آنـها برابر با مـقررات جاري در نيروهاي ‌مـسلح است كه همـه ساله از سـوي ستاد كـل ابلاغ مي گردد.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مواد (6)، (8) و (9) قانون نيز مشمول مقررات اين فصل مي گردد.

ماده 71 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ سازمان به كاركنان وظيفه موضوع بند (ب) تبصره ماده (66) در قبال تعهد خدمتي كه به دستگاههاي به كار گيرنده مي سپارند پس از انجام كامل تعهد، كارت پايان خدمت مي‌ دهد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مدت تعهد خدمت اينگونه مشمولين حداقل چهل و هشت ماه است. اين مدت شامل دوره تحصيل و آموزش سازمانهاي بكار گيرنده آنان نمي گردد، ولي مدت آموزش نظامي جزء مدت تعهد آنان محسوب مي‌ شود.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ حقوق و مزاياي مشمولين مذكور توسط دستگاههاي بكار گيرنده و براساس مقررات استخدامي آنها پرداخت مي شود.

تبصره 3 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ تعهد كليه مشموليني كه تا تاريخ تصويب اين قانون در اختيار سازمانهاي خارج از نيروهاي مسلح قرار گرفته اند، مطابق مقررات قبلي است و از تاريخ ابلاغ اين قانون نيز سازمانهاي مذكور تـنها در چهارچوب مقررات پيش بيني شده در اين فصل مجاز به استفاده از خدمت مشمولين مي‌ باشند.

ماده 72(الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آن دسته از متعهدين موضوع بند (ب) تبصره ماده (66) كه قبل از اتمام مدت تعهد به هر علت از خدمت بركنار مي شوند جهت تعيين وضعيت خدمت به سازمان معرفي مي گردند.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ چنانچه علت بركناري، بيماري يا عدم صلاحيت ناشي از اعمال غيرارادي آنان به تشخيص سازمان بكار گيرنده باشد، مدت خدمت انجام شده به تناسب جزء خدمت دوره ضرورت محسوب مي گردد.

ماده 73 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه دستگاههاي بكارگيرنده كاركنان وظيفه موظفند موارد غيبت يا فرار مشمولين موضوع بند (الف) تبصره ماده (66) را به يگان مأموركننده و ترك خدمت (فرار) مشمولين موضوع بند(ب) ماده مذكور را به سازمان منعكس نمايند.

ماده 74 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت موظف است هزينه آموزش مشمولين وظيفه مأمور را به تعداد سهميه اختصاص يافته به طور سالانه بر اساس سرانه آموزشي به ميزان چهار هزار برابر ضريب ريالي محاسبه و در اختيار ستاد كل قرار دهد تا ستاد كل به ميزان سهميه واگذاري به سازمان هاي آموزش دهنده پرداخت نمايد.

ماده 75 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در زمان جنگ و يا بسيج همگاني، با تصويب فرماندهي كل كليه كاركنان وظيفه مأمور به خارج از نيروهاي مسلح و يا بخشي از آنان برابر زمانبندي ستاد كل براي انجام خدمت دوره ضرورت در نيروهاي مسلح فراخوانده ميشوند كه در اين صورت خدمت باقيمانده خود را در نيروهاي مسلح انجام مي‌ دهند.

ماده 76 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آيين نامه اجرائي اين فصل توسط ستاد كل با همكاري دولت و ساير نهادهاي ذي‌ ربط تهيه مي‌ شود و به تصويب فرماندهي كل مي‌ رسد.

ماده 77 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ نيروهاي مسلح مكلفند كاركنان وظيفه را طوري تقسيم كنند كه در خاتمه دوره آموزش و ابتداء بكار گيري حتي الامكان متناسب با تحصيلات و قابليتها بكارگيري شوند و برنامه ريزي براي تربيت ديني و اخلاقي آنان صورت گيرد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كاركنان وظيفه در طول مدت دوره آموزش نظامي و تخصصي، مورد ارزيابي قرار مي‌ گيرند و مبتني بر مدرك و رشته تحصيلي، آموزش، مهارت و تواناييها، براي هر فرد، دو رسته اصلي و فرعي تعيين مي گردد و فرد بايد در رسته اصلي يا فرعي خود بكار گيري شود.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دستورالعمل اجرائي اين ماده توسط ستاد كل تهيه و ابلاغ ميگردد.

فصل نهم (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ ساير مقررات

ماده 78 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ به‌ منظور ارتقاء منزلت و بهينه‌ سازي اوقات فراغت كاركنان وظيفه بايد زمينه‌ هاي استمرار آموزشهاي نظامي، عقيدتي، سياسي، ورزشي، خدماتي، فني و حرفه‌ اي و سوادآموزي در ضمن خدمت فراهم گردد.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت مكلف است امكانات، تجهيزات و اعتبارات مورد نياز اجراي آموزشهاي مذكور را تأمين نمايد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آيين‌ نامه اجرائي اين ماده ظرف سه ماه توسط وزارت دفاع با همكاري دستگاههاي ذي ‌ربط تهيه مي‌ شود و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت وزيران مي‌ رسد.

ماده 79 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در مراكز و پادگانهاي آموزشي و يگانها دفتر مشاوره و راهنمايي براي كمك به سربازان و ارتباط با خانواده آنان در موارد لازم تشكيل ميگردد. اين دفاتر موظف‌ اند به محض ورود سرباز به پادگان و يگان محل خدمت بر اساس فرمهاي از پيش طراحي ‌شده محل آموزش و محل خدمت فرد و نحوه ارتباط خانواده با مشمول و يگان را به خانواده اطلاع دهد و نظرات خانواده را در مورد استعدادها، تواناييها و ويژگيهاي خاص فرد جويا شود.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ در طول مدت خدمت، اين دفتر بايد بر اساس شناسايي فرد كمكهاي لازم به او را به عمل آورد و با خانواده مشمول حتي در مورد زمان ورود و خروج فرد در يگان تماس داشته باشد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دستورالعمل اجرائي اين ماده توسط ستاد كل تهيه و ابلاغ مي گردد.

ماده 80 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه وزارتخانه ها، مؤسسات و شركتهاي دولتي موضوع ماده(4) قانون محاسبات عمومي كشور مصوب 1 / 6 / 1366 و ساير شركتهايي كه بيش از پنجاه ‌درصد (50%)‌ سرمايه و سهام آنها منفرداً يا مشتركاً به وزارتخانه‌ ها، مؤسسات دولتي و شركتهاي دولتي، به استثناء بانكها و مؤسسات اعتباري و شركتهاي بيمه قانوني، تعلق داشته باشند.

و همچنين شركتها و مؤسسات دولتي كه شمول قوانين و مقررات عمومي به آنها، مستلزم ذكر يا تصريح نام است از جمله شركت ملي نفت ايران و شركتهاي تابعه وابسته به وزارت نفت و شركتهاي تابعه آنها،

سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران و شركتهاي تابعه، سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران و شركتهاي تابعه موظفند با همكاري شهرداري‌ ها خدمات و تسهيلات لازم نظير استفاده از ورزشگاهها، قطارها، اتوبوسها، گردشگاهها، سينماها و موزه‌ها را براي كاركنان وظيفه در حين خدمت فراهم نمايند.

تبصره (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ آيين نامه اجرائي اين ماده توسط وزارت دفاع با همكاري وزارت كشور و رئيس شوراي عالي استانها و دستگاههاي ذي ‌ربط تهيه مي‌ شود و پس از تأييد ستادكل به تصويب هيأت وزيران مي رسد.

ماده 81 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه كاركنان وظيفه و عائله تحت تكفل آنها مطابق آيين نامه هاي كه از سوي وزارت دفاع با همكاري وزارتخانه‌ هاي كشور و تعاون، كار و رفاه اجتماعي تهيه مي‌ شود و پس از تأييد ستاد كل به تصويب هيأت وزيران مي رسد تحت پوشش بيمه خدمات درماني نيروهاي مسلح قرار مي گيرند.

تبصره 1 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ اين بيمه به مدت حداكثر يكسال پس از پايان خدمت دوره ضرورت تا زماني كه سربازان فوق اشتغال بكار پيدا نكرده اند، استمرار مي‌ يابد.

تبصره 2 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ دولت موظف است خانواده‌ هايي را كه با اعزام مشمول به خدمت سربازي از نظر تأمين معيشت زندگي با مشكل مواجه مي‌ شوند و قادر به تمشيت امور خود نباشند بر اساس مفاد قانون نحوه كمك به خانواده‌هاي مشموليني كه قدرت اداره معاش خود را از دست مي‌ دهند مصوب 3 / 6 / 1366 تا پايان خدمت تحت پوشش قرار دهد.

ماده 82 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ مقررات اين قانون نافي اختيارات فرماندهي كل‌ نيست.

ماده 83 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ كليه كاركنان وظيفه در طول خدمت سربازي تحت پوشش بيمه عمر و حوادث موضوع قانون بيمه عمر و حوادث پرسنل نيروهاي مسلح، وزارت دفاع و سازمانهاي تابعه و وابسته به آنها مصوب 30 / 6 / 1376 قرار مي گيرند.

ماده 84 (الحاقي 22ˏ08ˏ1390)ـ صد درصد(100%) درآمدهاي حاصله از ارائه خدمات به مشمولان در اخذ معافيت‌ها و همچنين جريمه‌ ها به توسعه و تقويت و تجهيز رده هاي وظيفه عمومي و بهبود سطح خدمات سازمان وظيفه عمومي به مشمولان، پس از واريز به خزانه طبق قانون بودجه سالانه در اختيار نيروي انتظامي قرار مي‌ گيرد.

قانون فوق مشتمل بر شصت و هفت ماده و پنجاه و هفت تبصره در جلسه روز يكشنبه بيست و نهم مهر ماه يك هزار و سيصد و شصت و سه مجلس‌ شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ 8 /8 /1363‌ به تأييد شوراي محترم نگهبان رسيده است.

رييس مجلس شوراي اسلامي – اكبر هاشمي

از تاريخ 13/ 8/ 1363 (تاريخ ابلاغ قانون خدمت وظيفه عمومي) مشمولان مذكور در قانون تربيت تكنيسين بهداشت و مبارزه با بيماريها مصوب 18/ 5/ 1362 و مشمولان قانون تربيت بهداشتكاران دهان و دندان مصوب 23/ 1/ 1360 پس از طي دوره آموزش مقدماتي نظامي و در صورت عدم‌ نياز نيروهاي مسلح به تخصص مربوطه آنان چنانچه تعهد پنج سال خدمت خود را در روستاها و مناطق عشايري انجام داده يا بدهند از خدمت دوره ‌ضرورت معاف خواهند بود.

ماده 1 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– سپاه پاسداران و كميته انقلاب اسلامي،‌ ژاندارمري و شهرباني جمهوري اسلامي موظفند مشمولان غايب را پس از گذشت سه ماه از‌ تصويب اين قانون شناسائي و دستگير نموده و به حوزه وظيفه عمومي محل دستگيري تحويل دهند. چنانچه اينگونه مشمولان در موعد مقرر حاضر‌ به انجام خدمت نگرديده مجدداً دستگير و به مراجع قضايي محل تحويل خواهند شد.

تبصره (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– نيروهاي مذكور در اين ماده موظفند سربازان فراري را دستگير و به مراجع صالحه تحويل دهند.

ماده 2 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– مجازات مشمولين غايب زمان جنگ كه بار دوم دستگير شوند، علاوه بر مجازات مقرر در ماده 58 خدمت وظيفه عمومي يك تا سه سال‌ حبس تعليقي خواهد بود و در هر حال موظف به انجام خدمت وظيفه عمومي ميباشند.

ماده 3 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– مدت خدمت دوره ضرورت مشمولين غائب زمان جنگ كه خود را پس از سه ماه از تاريخ تصويب اين نامه معرفي نمايند، سه ماه غائبيني‌ كه دستگير شوند، شش ماه بيش از ساير مشمولين خواهد بود. بديهي است مشمولين غائبي كه تا سه ماه بعد از تاريخ تصويب اين قانون خود را معرفي‌ نمايند، خدمت اضافي نخواهند داشت.

تبصره (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– تا زمان تصويب اين قانون افرادي كه در دوران غيبت از طريق بسيج مدتي را در جبهه گذرانده‌ اند، اين مدت از اضافه خدمت آنان كسر‌ خواهد شد.

ماده 4 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– كساني كه بنحوي مشمولين غايب زمان جنگ را در مؤسسات غيردولتي از قبيل كارخانه، كارگاه، و بنگاه، مغازه بكار گيرند، توسط ‌نيروهاي مذكور در ماده 1 اين قانون شناسائي و به محاكم صالح قضايي معرفي خواهد شد. مجازات اينگونه افراد يك تا سه سال حبس خواهد بود.

تبصره (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– به پرونده‌ هاي مواد 2 و 4 اين قانون خارج از نوبت در مراجع قضائي رسيدگي خواهد شد.

ماده 5 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– سازمانهاي نظامي و انتظامي موظفند ترتيبي اتخاذ نمايند كه كليه افراد وظيفه در زمان جنگ يا بسيج همگاني حداقل يكسال از خدمت ‌دوره ضرورت را در مناطق عملياتي انجام دهند. مگر در مواردي كه به تشخيص شوراي عالي دفاع وجود افرادي در غيرمناطق عملياتي ضروري باشد.

ماده 6 (الحاقي 26ˏ01ˏ1365)– آئيننامه اجرائي اين قانون ظرف مدت يكماه برابر ماده 66 قانون وظيفه عمومي تهيه و بمورد اجراء گذارده خواهد شد.

ماده واحده (الحاقي 01ˏ09ˏ1366)– بسيجيان، جهادگران و ساير افراد كه در اسارت و يا گروگان دشمن باشند و يا به اسارت و گروگان گرفته شوند، با تأييد حفاظت ‌اطلاعات سپاه و ارتش حسب مورد مدت اسارت و يا گروگان بودن آنان در حكم خدمت وظيفه عمومي (اعم از ضرورت، احتياط و ذخيره) محسوب ‌ميگردد.

تبصره 1 (الحاقي 01ˏ09ˏ1366)– براي افراد مذكور در ماده واحده كه مدت اسارت و يا گروگان آنان دو سال باشد، كارت معافيت دائم از انجام دوره ضرورت صادر و اگر ‌بيش از دو سال در اسارت يا گروگان باشند، اين مدت از دوره‌ هاي احتياط و ذخيره خدمت وظيفه عمومي آنان كسر خواهد شد.

تبصره 2 (الحاقي 01ˏ09ˏ1366)– افراد موضوع ماده واحده كه مدت اسارت و يا گروگان بودن آنان كمتر از دو سال بوده و فاقد شرايط معافيت باشند، مابقي خدمت خود را ‌در صورتيكه كمتر از يكسال باشد در نزديكترين واحد نظامي انتظامي محل سكونت مي‌گذرانند و در غير اين صورت نسبت به مابقي خدمت همانند‌ ساير مشمولين با آنان رفتار خواهد شد.

تبصره 3 (الحاقي 01ˏ09ˏ1366)– آئيننامه اجرائي اين قانون توسط وزارتخانه‌هاي دفاع، سپاه و كشور ظرف سه ماه تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.